ગાયો માટે ‘ કોરોના’ સાબિત થયો લમ્પી વાઇરસ

કોરોના વાઇરસની મહામારીએ જે રીતે માનવીઓને ઝપટમાં લીધા હતા એ રીતે હવે એક એવા રોગચાળાએ માથું ઊંચક્યું છે, જેના લીધે હજારો ગાયો મોતના મુખમાં ધકેલાઈ રહી છે. લમ્પી વાઇરસથી ઓળખાતી આ બીમારી કચ્છ સહિત ગુજરાતભરની ગાયોને પીડી રહી છે. અનેક જગ્યાએ પશુઓના મૃતદેહોના નિકાલના પ્રશ્નો પણ ખડા થયા છે.

- સુચિતા બોઘાણી કનર

કચ્છમાં પશુપાલન ખૂબ મોટો વ્યવસાય છે. ભેંસ, ઊંટ કે ઘેટાં-બકરાંનું પાલન કચ્છમાં થાય છે, પરંતુ ગૌપાલન સૌથી વધુ થાય છે, ત્યારે છેલ્લા ચારેક માસથી ફેલાવા લાગેલા લમ્પી વાઇરસે ગૌધનને અને પશુપાલકોને મુશ્કેલીમાં મૂક્યા છે. ગાયોના કોરોના જેવા નામથી ઓળખાતા આ રોગના કારણે કચ્છમાં હજારોની સંખ્યામાં ગાયોનાં મૃત્યુ થયાનું જાણકારો જણાવે છે. જોકે સરકારી તંત્ર ૮૦૦-૯૦૦ ગાયો જ મોતના ખપ્પરમાં હોમાઈ હોવાનો દાવો કરે છે. મૃત્યુ પામેલી ગાયોની સાથે-સાથે રોગગ્રસ્ત બનેલી ગાયોની સંખ્યા પણ ઘણી મોટી છે. ખુદ પશુપાલન ખાતા મુજબ ૩૩-૩૪ હજાર ગાયો અસરગ્રસ્ત છે. આ બાબતે પણ અન્યોના દાવા અલગ છે. કુલ ગૌધનના ૬૦ ટકા જેટલાં પશુઓ આ રોગની હડફેટે ચડી ગયાં છે અને એમાંથી ૧૦ ટકા ગાયો મૃત્યુ પામી હોવાનું અગ્રણીઓ જણાવે છે. સરકારી આંકડા અને નિષ્ણાતોના આંકડાઓ વચ્ચે ભારે તફાવત રહ્યો હોવા છતાં સરકાર દ્વારા રસીકરણ અને સારવાર સહિતના ચાંપતા પગલાં લેવાયા હોવાથી પરિસ્થિતિ થોડી હળવી થયાનું તો સૌ કોઈ સ્વીકારે છે.

ભારતમાં આ રોગ નવો જ છે, ત્રણેક વર્ષથી દેખાયો છે, પરંતુ વિશ્વમાં તે ઘણો જૂનો છે. ૧૯૨૯માં આફ્રિકા ખંડના ઝામ્બિયા દેશમાં તે દેખાયો હતો. ત્યાર બાદ તે બોટ્સવાના, ઝિમ્બાબ્વે અને દક્ષિણ આફ્રિકામાં ફેલાયો હતો. પછી તે કેન્યા, સુદાન, તાન્ઝાનિયા, સોમાલિયા અને કેમરૂનમાં પણ પ્રસર્યો હતો. ત્યાંથી તે ઇઝરાયલમાં પહોંચ્યો. આજથી થોડા દાયકાઓ પહેલાં તેણે મધ્ય પૂર્વ, યુરોપ અને પશ્ચિમ એશિયાના ઢોરને સકંજામાં લીધા હતા. ૨૦૧૯માં બાંગ્લાદેશ, ૨૦૨૨માં પાકિસ્તાન અને ત્યાર બાદ ભારતમાં પહોંચ્યો હતો.

કચ્છમાં એપ્રિલ માસમાં લખપત તાલુકાના કૈયારી ગામમાં સર્વપ્રથમ આ રોગનો કેસ જોવા મળ્યો હતો. લખપતથી આ રોગ અબડાસા, માંડવી, મુન્દ્રા, નખત્રાણા, ભુજ તાલુકાના પશુઓ સુધી પહોંચ્યો હતો અને હવે બાકી રહેલા રાપર, ભચાઉ, ગાંધીધામ, અંજાર તાલુકાઓમાં પગપેસારો કર્યો છે.

કચ્છ ઉપરાંત પશુપાલન મહત્ત્વનો વ્યવસાય હોય તેવા સૌરાષ્ટ્રના જિલ્લાઓ જેવા કે જામનગર, દેવભૂમિ દ્વારકા, રાજકોટ, સુરેન્દ્રનગર, મોરબી, પોરબંદર, અમરેલી, ભાવનગર, બોટાદ, જૂનાગઢ, ગીર સોમનાથ, બનાસકાંઠા અને સુરતમાં પણ આ રોગ જોવા મળ્યો છે.