પ્રશંસા જેવો કોઈ બૂસ્ટર ડોઝ નથી!

અમેરિકાના પ્રસિદ્ધ હાસ્યલેખક માર્ક ટ્વેઇને પ્રશંસાની વ્યાખ્યા આપતાં કહ્યું છે, એક સળગતી મીણબત્તી સામે સૂરજને પણ ઝાંખો પાડવાની વાકલા એટલે પ્રશંસા!

- હર્ષદ પંડ્યા ‘શબ્દપ્રીત’

જ્યોર્જ બર્નાર્ડ શો રાજકારણી નહોતા તેમ છતાં ખુદની પ્રશંસા કરવામાં એ ફુલટાઇમ સ્વાવલંબી હતા. એક દિવસ કોઈએ એમને કહ્યું કે – દુનિયાનાં શ્રેષ્ઠતમ ૧૦૦ પુસ્તકોનાં નામ કહી બતાવો, ત્યારે બર્નાર્ડ શોએ એકદમ સહજ ભાવે કહ્યું કે, મેં તો આજ સુધીમાં માત્ર ૧૭ પુસ્તકો જ પ્રગટ કર્યાં છે. આ સાંભળીને પેલાને આશ્ચર્ય થયું એટલે પૂછ્યું: આ તો તમારી ખુદની પ્રશંસા કહેવાય! તમે તમારી જ પ્રશંસા કરો એ ઠીક ન કહેવાય. બર્નાર્ડ શોએ પછી ગંભીર થઈને કહ્યુંઃ તમારી વાત સાચી છે કે એ ‘ઠીક’ ન કહેવાય, કેમ કે એ ‘શ્રેષ્ઠ’ કહેવાય! અરે ભાઈ, તમે મને એટલો અશક્ત અને પાંગળો માનો છો કે મારી પ્રશંસા માટે હું બીજા પર આધાર રાખું અને બીજાનો મોહતાજ બનું? હજી હું એટલો તો સશક્ત છું કે ખુદની પ્રશંસા હું ખુદ કરી શકું!

જ્યારે કોઈ આપણી પ્રશંસા કરે છે ત્યારે આપણી માનસિક સ્થિતિ (જોકે માનસિક કરતાં હાર્દિક સ્થિતિ વધારે) વિચિત્ર બની જતી હોય છે. નથી તો એ પ્રશંસાનો ખુલ્લા દિલે હોંશે હોંશે ઓપન માઇન્ડેડ સ્વીકાર કરી શકાતો, કે નથી તો નિર્લેપપણાનો મૅકઅપ કરીને ગંભીર મોઢે અસ્વીકાર પણ કરી શકાતો! હવે આવી સ્થિતિમાં આપણા ચહેરા પર આપણે એક સેકન્ડનોય વિલંબ કર્યા વિના તરત જ સંકોચ, લજ્જા કે શરમાળપણાના ભાવને એવી ચતુરાઈથી રમતો મૂકી દેતા હોઈએ છીએ કે જોનાર એકદમ ભાવુક બની જાય. આટલું ઓછું હોય એમ, આછા પાતળા દાંત દેખાય એ રીતે હૈં.. હેં..હેં..'નો સાવ ભેંકાર લાગે એવો ‘હેં’કાર કરીને આપણે ધીમેથી કહેતા પણ હોઈએ છીએ કે – ‘અરે ભાઈ, હું ક્યાં આવી પ્રશંસાને લાયક છું?!’ પ્રશંસાનો આ રીતે મોઢેથી અસ્વીકાર કરીને પણ કાન વડે તો એ પ્રશંસારસને આપણે હોંશે હોંશે ગટગટાવતા જ હોઈએ છીએ.

તમે ખાસ ઑબ્ઝર્વ કરજો સાહેબ, જેની પ્રશંસા થઈ રહી હોય છે એ વ્યક્તિના ચહેરા પર કોઈ જુદા જ આકારની, કોઈ જુદા જ પ્રકારની દીનતા, દાસ્યતા અને આભારવશતાની ભાવુકતા જોવા મળશે, જેવી ભાવુકતા કોઈ ભિખારીના ચહેરા પર જોવા મળે જ્યારે આપણે એને બે-પાંચ રૂપિયાની ભીખ આપતાં હોઈએ ત્યારે જોવા મળતી હોય! પ્રશંસાની આ જ તો કમાલ છે સાહેબ!