વૉક કલ્ચર અને જેન્ડર પોલિટિક્સ અમેરિકાને ડૂબાડશે?

> ૨૧મી સદીની સોશિયો-પૉલિટિકલ ચર્ચાઓમાં ‘વાંક’ નવા અર્થ અને આયામ ધારણ કરીને એ એક શબ્દ ન રહેતાં શસ્ત્ર બની ગયો છે. > વૉક કલ્ચર ભારતમાં ઉપદ્રવ ફેલાવે તે પહેલાં જાગૃત થવાની જરૂર

- સ્પર્શ હાર્દિક

વૉલ્ટર આઇઝેક્સન લિખિત એલન મસ્કની આવનારી આત્મકથાના જાહેર થયેલા એક અંશમાં લખ્યું છે કે તેની દીકરી જ્યારથી પોતાને ટ્રાન્સજેન્ડર જાહેર કરીને સમાજવાદી વિચારધારાથી આગળ વધી, ઉગ્ર માર્ક્સવાદી બની ગઈ અને બધા જ ધનવાનોને દુષ્ટ માનવા લાગી, ત્યારથી અલન મસ્ક ‘ઍન્ટિ-વૉક’ બની ગયો. ‘વૉક’ આ સદીના સૌથી ચર્ચાયેલા શબ્દોમાંનો એક બની રહ્યો છે, પણ આ વૉક હોવું એટલે વળી શું એવો પ્રશ્ન થાય. વિસ્તારથી સમજીએ.

આધ્યાત્મિક જાગૃતિ માટે અંગ્રેજીમાં અવૅકનિંગ (નિદ્રાભંગ) શબ્દ વપરાતો આવ્યો છે, જેનો મૂળ ધાતુ અવૅક અથવા વૅક અર્થાત્ જાગવું. એનું ભૂતકાળ થાય વૉક યાને જાગેલું કે જાગૃત. એકવીસમી સદીની સોશિયો-પૉલિટિકલ ચર્ચાઓમાં ‘વૉક’ નવા અર્થ અને આયામ ધારણ કરીને ફક્ત શબ્દ ન રહેતા શસ્ત્ર બની ગયો છે. કોઈ પણ પ્રકારના અન્યાય, ભેદભાવ કે પક્ષપાત પ્રત્યે જાગૃત રહેવું, એને નજરઅંદાજ ન કરવા, આવી માનસિક સ્થિતિને ‘વૉક’ નામ અપાયેલું. આનું મૂળ પશ્ચિમમાં છે, જ્યાં અશ્વેત લોકો જાતભાતના ભેદભાવ સામે જાગતા રહેવાની હાકલ જેમ આ વિશેષણ વાપરતાં, પરંતુ આજે જેન્ડર પૉલિટિક્સના નામે પોતાના અલગ જ રોટલા શેકતાં ઘણા સમૂહોએ આ શબ્દનું અપહરણ કરીને એને વિકૃત કરી નાખ્યો છે. આ કહેવાતું વૉક કલ્ચર અને જેન્ડર પૉલિટિક્સ પશ્ચિમમાં જ સીમિત ન રહીને અર્બન ભારતમાં પણ પ્રસરી રહ્યું હોવાથી એ ચિંતાનો વિષય બને છે.

કાળક્રમે મનુષ્ય સભ્યતાના વિવિધ તબક્કાઓમાંથી પસાર થાય, એક ટોચ સુધી પહોંચે અને અંતે એનું પતન થાય. રોમન, ગ્રીક, ઇજિપ્શન જેવી સભ્યતાઓના આજે અવશેષો જ બચ્યા છે. ભારતીય સભ્યતામાં પાછલી સદીઓમાં ઘણાં પરિવર્તનો આવ્યાં. જેને પશ્ચિમની સભ્યતા કહે છે, એના ઘણા સારાનરસા ગુણો અન્યોએ પણ અપનાવ્યા, એટલે પશ્ચિમી સભ્યતાનું પતન એમ આસાનીથી નહીં થાય. જોકે, એના પતનના સંકેત જેવી જણાતી બે વિચારધારાઓ સોશિયલ મીડિયાના મોરચે અત્યંત ગાજી છે; વૉક કલ્ચર અને જેન્ડર પૉલિટિક્સ અથવા જેન્ડર આઇડેન્ટિટીનો કકળાટ.