આઇસોલેશન કડકડતી એકલતા, ટોળાંનું તાપણું

સોશિયલ આઇસોલેશન એ હદે ચર્ચા અને ચિંતાનોવિષય બન્યો છે કે ડબલ્યુએચઓ દ્વારા તેને વિશ્વવ્યાપી જાહેર આરોગ્યનો મુદ્દો ઘોષિત કરી દેવાયો છે. એરિક ક્લીનનબર્ગના કહેવા પ્રમાણે આધુનિક શહેરોનું સ્થાપત્ય પણ સોશિયલ આઇસોલેશનનું કારણ બની શકે.

કુદરત પોતાના ક્રમ મુજબ કરવટ બદલતી રહે છે. મનને ગમી જાય એવી ફૂલગુલાબીથી લઈને કડકડતી ઠંડી સુધી આપણે શિયાળાની ઋતુને અનુભવીએ છીએ. આજે પણ થીજેલી રાતોમાં ઘણા મનેખો ટોળું બનીને તાપણાનો આશરો લે છે. કવિ શિરોમણિ રમેશ પારેખે મનુષ્યમનની ટોળે વળીને એકલતા ભાંગવાની પ્રવૃત્તિને અત્યંત સુંદર રીતે શબ્દોમાં શણગારી છે, ‘પોતાની કડકડતી એકલતા લઈને સૌ બેઠા છે ટોળાંને તાપણે.' જ્યારે એકલતા અજગર જેમ ભરડો લે અને અંતર આઇસબર્ગ જેમ થીજી જાય ત્યારે તાપણું બહાર નહીં, અંતરમાં પ્રગટાવવું પડે. એના અગ્નિથી થીજેલી યાદોને મુક્ત કરવી પડે, જેથી જીવનનો એ હિસ્સો પીગળીને પિંડમાં ભળે!

સંસારમાં અત્યારે પહેલાં ક્યારેય ન હતી એટલી જનસંખ્યા હોવા છતાં મહામારી જેમ ફેલાઈ રહેલી કડકડતી એકલતાની પીડા મૉડર્ન મનુષ્યો માટે મોટો પ્રશ્ન બની છે. એ પણ ક્યારે? જ્યારે માંહોમાંહે તત્ક્ષણ સંવાદ સાધવાનાં માધ્યમો હાથવગાં બન્યાં છે. આજે મહત્તમ મનુષ્યો સ્વીકારશે કે એ સાધનોનો સંવાદને બદલે વિસંવાદ અને વિખવાદ માટે વધુ ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે. હાડમાં પ્રવેશી જતી આજની એકલતા અન્યોની સાથે એકઠા મળવાથી પણ નથી ઓગળતી. આપણા શ્રેષ્ઠ સુખનવર મરીઝે આવી સ્થિતિ વિશે લખ્યું છે, ‘બે જણા દિલથી મળે તો એક મજલિસ છે ‘મરીઝ’, દિલ વિના લાખો મળે, એને સભા કહેતા નથી.’

હૃદયના તાંતણે મૈત્રીના ભાવથી જોડાઈશકે એવા બે જણાનું મળવું કપરું બની રહ્યું છે. વિદેશમાંથી અને ક્યારેક આપણા દેશમાંથી પણ એવા સમાચાર સાંભળવા મળતા હોય છે કે કોઈ બંધ ઍપાર્ટમૅન્ટમાં દિવસો સુધી એકલવાયો માણસ મૃત પડ્યો હોય અને આસપડોશમાં કોઈને જાણ પણ ન થાય. સમાજમાં રહીને પણ આઇસોલેટ થઈ ગયેલાં આવાં લોકોના કિસ્સાને કારણે ‘સોશિયલ આઇસોલેશન’ એ હદે ચિંતા અને ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે કે WHO દ્વારા એને વિશ્વવ્યાપી જાહેર આરોગ્યનો મુદ્દો ઘોષિત કરી દેવાયો છે. સામાન્ય રીતે આવું ત્યારે બને જ્યારે કોઈ ધાર્મિક સંસ્થા, સામાજિક સંગઠન, મિત્રવર્તુળ કે અન્ય કોઈ પણ હેતુથી એકઠાં થતાં લોકોની મંડળીનું પતન થાય અથવા એ નબળી બનતાં પરિવારના સભ્યો વિખરાઈ ગયા હોય અને અજાણ્યાં લોકોને મળીને પરિચય વધારી શકાય, નવા સંપર્કો બનાવી શકાય એવાં સ્થળો ઘટી જાય ત્યારે પણ આ સમસ્યા સર્જાય.