વણથંભી વિધાયાત્રા : ૧૭૫ વર્ષની થઈ ગુજરાત વિધાસભા

આજના ફાસ્ટ યુગમાં સોશિયલ મીડિયામાં ૫, ૧૦ કે ૨૫ વર્ષની પણ ઉત્સાહભેર ઉજવણી થાય છે. એવામાં કોઈ સંસ્થા એના ૧૭૫ વર્ષ ઊજવે એ કેટલી મોટી વાત કહેવાય! એ સંસ્થા એટલે, અમદાવાદની ઐતિહાસિક ગુજરાત વિદ્યાસભા. સંસ્થાના પ્રમુખ શ્રેયાંશ શાહના અધ્યક્ષ પદે અને મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના અતિથિવિશેષ પદે, લૉર્ડ મેઘનાદ દેસાઈએ ગુજરાત વિદ્યાસભાનાં ૧૭૫ વર્ષ ઊજવ્યા.

- ફાલ્ગુની પરીખ

ગુજરાત વિદ્યાસભા એટલે ૨૬ ડિસેમ્બર ૧૮૪૮ના મંગળવારના દિવસે સ્થપાયેલી ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટી. શરૂઆતનાં વર્ષોના કેટલાક ગ્રંથોમાં તેનો ઉલ્લેખ સોસૈટી કે સોસાઇટી તરીકે પણ થતો. ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટી તેની સ્થાપનાનાં લગભગ સો વર્ષ પછી ૧૯૪૬માં ગુજરાત વિદ્યાસભા એવું નવું નામ ધારણ કરે છે. આ નવું નામકરણ એ ભારતીય પ્રજામાનસની સો વર્ષમાં બદલાયેલી માનસિકતાનું પણ સૂચન કરે છે. ઓગણીસમી સદીની શરૂઆતમાં જે હિન્દુસ્તાની અંગ્રેજી શાસનથી હરખાઈ ગયેલો તે ઓગણીસમી સદીના અંત સુધીમાં એ શાસનમાં રહેલી પરાધીનતા, ભેદભાવ અને શોષણથી પીડા અનુભવે છે અને તેની સામે જંગે ચડી આઝાદીનું આંદોલન કરે છે. વર્નાક્યુલર શબ્દની અર્થછાયા પ્રમાણે ભારતીયો એક પ્રજા તરીકે ઊતરતા છે અને અંગ્રેજો ચડિયાતા છે તેવો ભાવ હતો. તેને બદલે આવેલો વિદ્યાસભા શબ્દ ભારતીય મૂળિયાથી મહેકતો હતો. વિદ્યાસભાએ તેની ૧૭૫ વર્ષની દીર્ઘયાત્રામાં શિક્ષણ સાહિત્ય અને પત્રકારત્વ જેવાં અનેક ક્ષેત્રોમાં અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ કરીને તેના આ નવા નામને ચરિતાર્થ કર્યું છે. તેની આ પ્રવૃત્તિઓની ટૂંકમાં વાત કરવી એ સાગરને ગાગરમાં નહીં, પણ નાની ટબુડીમાં સમાવવા જેવું કામ છે.