ઇન્ડિયા અને ભારત જે. સાઈ દીપકના વિચારો

સબરીમાલા મંદિર સંબંધી કેસ સાથે જોડાયા પછી સાઈ દીપકના જીવનમાં પરિવર્તન આવ્યું. આપણી વિચારવાની, રાજ્ય તથા સમાજ સંબંધી સમસ્યાઓને સમજીને ઉકેલવાની પદ્ધતિ બદલવાની જરૂર છે. સાઈ દીપકનું પહેલું પુસ્તક ડિકૉલોનાઇઝેશનને વિસ્તારથી સમજાવે છે.

- સ્પર્શ હાર્દિક

જે. સાઈ દીપક ભારતના એક મોટા વર્ગમાં ખાસ્સું જાણીતું નામ છે. વ્યવસાયે એડ્વૉકેટ એવા સાઈ દીપકના જીવનમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન ત્યારે આવે જ્યારે તેઓ સબરીમાલા મંદિરને લગતા કેસ સાથે જોડાઈને ભારતના ધાર્મિક અને ખાસ તો તાંત્રિક અનુષ્ઠાનોના પક્ષને સમજવાનું શરૂ કરે છે તથા કેવી રીતે યુરોપિયન વિચારધારાના પ્રભાવમાં ભારતીય પરંપરાઓ પ્રત્યે પૂર્વગ્રહો દઢ થયા એ જાણે છે. બાદમાં તેઓ ત્રાવણકોર રાજવંશના વતી પદ્મનાભ મંદિરનો કેસ પણ લડે છે. કાયદા પ્રણાલીના જાણકાર અને તર્કપૂર્ણ રજૂઆત કરવામાં અત્યંત પ્રવીણ સાઈ દીપકે ભારતીય સભ્યતા, બંધારણની પૂર્વભૂમિકા અને પાકિસ્તાનના સર્જન પાછળની વિચારધારા પર બે પુસ્તકો લખ્યા છે. જેમાંનું પહેલું છે, ‘ઇન્ડિયા ઇંટ ઇઝ ભારતઃ કૉલોનિયાલિટી, સિવિલાઇઝેશન, કૉન્સ્ટિટ્યૂશન’.

સદીઓથી એક સભ્યતા તરીકે સ્થાપિત ભારત અર્વાચીન યુગમાં અંગ્રેજી સત્તાથી ૧૯૪૭માં મુક્ત થયા બાદ, ૨૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૫૦માં બંધારણ અમલમાં આવવાથી એક પ્રજાસત્તાક દેશ તરીકે પુનઃ સ્થાપિત થાય છે. અલબત્ત, પશ્ચિમી વ્યાખ્યા મુજબના દેશ તરીકે. ભારતની વાત થાય ત્યારે ક્યારેક એનો સંદર્ભ રાષ્ટ્ર સાથે હોય, તો ક્યારેક સભ્યતા કે સંસ્કૃતિ સાથે. કોઈની રાજકીય દૃષ્ટિ પ્રમાણેનું ભારત અલગ હોય, કોઈ ભૌગોલિક દૃષ્ટિથી ભારતને ભિન્ન રીતે સમજે, તો કોઈ આસ્થા કે ધર્મ પ્રણાલીનો વ્યાપ જ્યાં-જ્યાં હોય એને ભારત તરીકે જોતું હોય.

ભાતીગળ ભારતની આ ખૂબી છે. થોડા સમય અગાઉ બંધારણે સ્વીકારેલાં બે નામ, ઇન્ડિયા અને ભારત વિશે ચર્ચા અને વિવાદ છેડાયેલા. ઘણાંને મતે ઇન્ડિયા થોપવામાં આવેલું નામ છે, ગુલામીની નિશાની છે, જેને નકારી દેવું જોઈએ. આ પ્રકારની દલીલના મૂળમાં જઈએ તો જે થિયરી પકડાઈ, એ છે, ‘ડિકૉલોનાઇઝેશન’ અર્થાત્ સંસ્થાનવાદનો અંત કે નિર્મૂલન. સાઈ દીપકનું પહેલું પુસ્તક આ ડિકૉલોનાઇઝેશનને વિસ્તારથી સમજાવે છે.